پایان‌نامه‌های دانشگاهی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نتایج پژوهش‌های علمی و دانشگاهی، معمولاً شامل تحقیقات عمیق و جامع در یک حوزه خاص هستند. با این حال، اغلب این پژوهش‌ها به دلایل مختلف تنها در آرشیو و کتابخانه دانشگاه‌ها باقی می‌مانند و به دست مخاطبان نمی‌رسند. پژوهشگران و دانشجویان زیادی در دوره دکترا تمایل دارند که حاصل زحمات چند ساله آن‌ها به کتاب تبدیل شود و اقدام به چاپ کتاب مورد نظر کنند.
در واقع تبدیل پایان‌نامه به کتاب مسیری است که به کمک آن دانشجو یا نویسنده می‌تواند به مزایا و امتیازاتی در دوره دکترا دست پیدا کند. اما موضوع مهم این است که پایان‌نامه به چه روش و با چه کیفیتی به کتاب تبدیل شود؟ تا پایان این مطلب ما را همراهی کنید تا اطلاعات کامل و کافی در این مورد به دست آورید.
اهمیت تبدیل پایان‌نامه به کتاب
تمامی اقشار جامعه شامل، کودکان، نوجوانان، دانشجویان، اساتید پژوهشگران و همه مردم با هر سطح دانش، و درجه علمی که هستند، به کتاب عشق می‌ورزند و آن را یک گنجینه ارزشمند به شمار می‌آورند. در مورد تبدیل پایان‌نامه به کتاب نیز اولین و مهم‌ترین هدف حفظ ارزش معنوی مجموعه است. اغلب برای نوشتن و جمع‌آوری پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشجویان زحمات زیادی می‌کشند و تحقیقات فراوانی انجام می‌دهند.
بنابراین بیشتر پایان‌نامه‌ها حاوی مطالب ارزشمند و بسیار مفیدی هستند؛ اما متأسفانه پس از این جلسه دفاع در دانشگاه به پایان می‌رسد، جز باقی ماندن یک نسخه برای دانشجو و نسخه دیگر در کتابخانه دانشگاه جهت الگو برداری دانشجویان دیگر، هیچ گونه کاربرد مفید دیگری ندارد. تبدیل پایان‌نامه به کتاب می‌تواند، در انتقال دانش، تجارب مفید باشد و از سویی این روند را به جهات مثبت و ارزشمند سوق دهد.
مراحل تبدیل پایان‌نامه به کتاب
تمامی دانشجویان و پژوهشگرانی که قصد دارند پایان‌نامه خود را به کتاب تبدیل کنند، باید فرمت آن را به فرمتی تغییر دهند که همگان قادر به مطالعه آن باشند. زیرا مخاطبان پایان‌نامه اغلب دانشجویان هم رشته و اساتید هستند که از متن پایان‌نامه اطلاعاتی دارند. اما شرایط کتاب متفاوت است و باید متن آن روان، سلیس و ساده‌‌تر از پایان‌نامه باشد تا همه مخاطبان بتوانند آن را بخوانند و چیزی دستگیرشان شود. برای تبدیل پایان‌نامه به کتاب چند مرحله باید به دقت و حوصله طی شود که به آن‌ها اشاره می‌شود.
میخوای کتابت رو چاپ کنی؟
همین حالا سفارش چاپ کتابت رو به صورت آنلاین ثبت کن
انتخاب عنوان جذاب و مناسب
اغلب عناوین پایان‌نامه‌ها طولانی هستند که چندان جذابیتی برای عموم ندارند. اگر دانشجویی بخواهد عنوان پایان‌نامه را برای عنوان کتاب هم به کار ببرد، چندان مورد استقبال قرار نخواهد گرفت. بنابراین بهتر است از یک عنوان کوتاه و جالب برای کتاب استفاده کند که هم بتواند مخاطب را به خوبی جذب کند و از سویی معرف محتوای داخل کتاب هم باشد.
تبدیل برخی از قسمت‌های پایان‌نامه به فرمت کتاب
- مهم‌ترین موردی که دانشجو یا پژوهشگر باید به آن بپردازد این است که در تمامی مطلب کلمه پایان‌نامه حذف شود. برای سهولت کار فرد می‌تواند از ابزارهای موجود در نرم‌افزار ورد برای این مورد استفاده کند.
- در مرحله بعد باید فهرست پایان‌نامه هم تغییر پیدا کند. معمولا پایان‌نامه‌ها دارای فهرستی ریز همراه نمودار و جدول هستند که برای چاپ کتاب درج این موارد زیر ضرورتی ندارد و درج عناوین اصلی کفایت می‌کند.
- دانشجو می‌تواند متنی تحت عنوان پیشگفتار با قلم خودش به محتوا اضافه کند.
- تبدیل چکیده به مقدمه هم امری مهم است که باید در نظر گرفته شود. با کمی دقت و ریزبینی و انجام تغییرات دانشجو می‌تواند مقدمه‌ای مفید، رسا و درخور در کتابش درج کند.
- اگر چه پایان دارای فصول ریز و مختلفی است، اما آوردن ریز به ریز مطالب در کتاب چندان ضروری نیست و با کمی دخل و تصرف می‌توان فصل‌های اصلی و ضروری را در کتاب به چاپ رسانید. در این قسمت بهتر است خود را در به جای مخاطب قرار دهید و از زاویه دید او نسبت به گردآوری مطالب اقدام کنید.
- با توجه به تغییر یا حذف بخشی از پایان‌نامه، در رفرنس و منابع هم دقت کافی نمایید.
مدیریت رنگ در چاپ کتاب
صفحه آرایی کتاب
صفحه‌آرایی عبارت است از مجموعه اقداماتی که موجب ایجاد تناسب و هم‌خوانی بین متن و تصاویر کتاب می‌شود. معمولاً صفحه‌آرایی کتاب فرمت استاندارد دارد، اما گاهی ممکن است از سوی دانشگاه فرمت خاصی مد نظر داشته باشد که دانشجو باید طبق آن پیش برود.
برای صفحه‌آرایی کتاب، از نرم‌افزارهای گوناگونی استفاده می‌شود که اصلی‌ترین و آسان‌ترین آن‌ها نرم‌افزار word و indesign هستند. در صفحه‌آرایی باید موارد زیر به دقت انجام شود تا خروجی کتاب شما زیبا، خوش‌خط و برای مخاطب جذاب باشد.
- تنظیم صفحات با توجه به قطع کتاب
- تعریف روش خاص برای عناوین کتاب
- بخش‌بندی کتاب
- ایجاد سر صفحه
- پایین صفحه
- درج فهرست
- شماره زنی صفحات کتاب
- حاشیه راست، چپ، بالا و پایین
- اندازه فونت
- نوع فونت
طراحی جلد کتاب
در زمان انتخاب طرح روی جلد کتاب باید به طیف رنگ، شکل و حتی محتوای داخل کتاب هم دقت کافی شود. زیرا در زمان صدور مجوز کتاب، به طرح روی جلد هم نظری انداخته می‌شود. طراحی جلد شامل مواردی چون؛ عطف کتاب، روی جلد و پشت جلد است. بهتر است در طراحی جلد کتاب، به مخاطب، فرهنگ، آداب رسوم کشور هم نگاهی داشته باشید. اگر چنانچه در زمینه طراحی جلد اطلاعات کافی ندارید، با یک فرد یا موسسه تخصصی در این زمینه مشورت کنید.
پس از تبدیل پایان‌نامه به کتاب طی چه مراحلی الزامی است؟
پس از اینکه پایان‌نامه را به کتاب تبدیل کردید و حالا به چاپ و انتشار آن نزدیک شدید، باید این مراحل قانونی را سپری کنید.
مرحله اول: دریافت شابک( شماره انتشار بین‌المللی کتاب)
این کد بین‌المللی 13 رقمی است که 3 رقم اول آن به پیشوند مربوط است و با شماره 978 آغاز می‌شود. بعد از آن یک شماره 3 رقمی که نشان‌‌گر موقعیت جغرافیایی، زبانی و کشور منتشر کننده کتاب است و 4 رقم بعدی مشخصات ناشر است. 2 رقم آخر آن مربوط به شناسه عنوان کتاب و تک رقم آخر آن عدد کنترل و یا مجوز کتاب است که با فرمول خاصی توسط کارشناسان محاسبه می‌شود.
مرحله دوم: اخذ مجوز فیپا
اخذ مجوز فیپا یا فهرست‌نویسی پیش از انتشار، روندی است که توسط کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود و هدف آن تهیه فهرست‌نویسی استاندارد برای کتاب‌ها پیش از انتشار آن‌ها است. این فهرست‌نویسی شامل اطلاعات کامل یک کتاب، مانند عنوان، نویسنده، مترجم، موضوع، شابک (ISBN)، تعداد صفحات، سال چاپ، مشخصات ظاهری کتاب و نوع قطع آن است.
مرحله سوم: اخذ مجوز چاپ کتاب
در این مرحله فایلی از کتاب که مجوز فیپا را دریافت کرده و طراحی جلد هم انجام شده را به وزارت فرهنگ و ارشاد ارسال می‌شود تا از جهت عدم مغایرت با قوانین کشور مورد بررسی قرار گیرد. معمولاً این مرحله از اخذ مجوز پروسه بسیار طولانی و زمان بر است. اگر چنانچه نقصی یا مغایرت با قانون دیده شود، به نویسنده عودت داده می‌شود که در این صورت چاره‌ای جز رفع نواقص و حوصله نیست.
مرحله چهارم: صحافی و چاپ کتاب مورد نظر
پس از این که مجوز چاپ از وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی گرفته شد، قبل از دریافت جواز پخش، کتاب به چاپخانه ارسال می‌شود و با توجه به تعداد تیراژ، نوع چاپ مشخص می‌گردد. این مرحله یکی از زیباترین و جذاب‌ترین مراحل چاپ کتاب است.
سخن پایانی
تبدیل پایان‌نامه به کتاب، فرصتی مغتنم برای به اشتراک‌گذاری دانش تخصصی و نتایج پژوهش‌های علمی با اقشار مختلف است. این روند، نه تنها به ارتقای جایگاه علمی نویسنده کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش آگاهی عمومی و دسترسی به تحقیقات مفید در حوزه‌های مختلف می‌شود. اگر چه این امر کمی دشوار و زمان بر است، اما نتایج خوبی به همراه خواهد داشت. مراحل تبدیل چندان دشوار نیست و با کمی صبر میسر خواهد شد. پس از تبدیل پایان‌نامه به کتاب اخذ شابک، فیپا و مجوز چاپ این مسیر را برای نویسنده هموار خواهد کرد.
سوالات متداول
1- آیا در زمان تبدیل پایان‌نامه به کتاب آوردن تمامی فصول و مطالب الزامی است؟
خیر نیازی به درج مطالب ریز نیست و سرفصل‌های اصلی کافی هستند.
2- مراحل تبدیل پایان‌نامه به کتاب کدامند؟
درج عنوان زیبا، حذف مطالب غیر ضروری، صفحه آرایی، طراحی جلد
3- مجوزهای قانونی تبدیل پایان‌نامه به کتاب چند مورد هستند؟
شابک، فیپا، مجوز چاپ از وزارت ارشاد
